Dijital erişilebilirlik / web erişilebilirliği; bir web sitesi, mobil uygulama ya da elektronik belgenin, görsel, işitsel, motor veya bilişsel farklılıklara sahip bireyler ve yaşlı kullanıcılar dahil olmak üzere tüm insanlar tarafından rahatlıkla erişilebilir, anlaşılır ve kullanılabilir olacak şekilde tasarlanması ve geliştirilmesi sürecidir. Başka bir deyişle, dijital ürün ve hizmetlerin, yetenek, deneyim ya da cihaz farkı gözetmeksizin herkes için kapsayıcı ve etkileşime açık hale getirilmesini hedefleyen bir yaklaşımdır.
Dijital erişilebilirlik, dünya genelinde “WCAG (Web Content Accessibility Guidelines)” standartlarıyla yönlendirilir; Avrupa’da “EAA (European Accessibility Act)” ile dijital ürün ve hizmetlerin erişilebilirliği yasal güvence altına alınırken, Amerika’da “ADA (Americans with Disabilities Act)” engelli kullanıcıların web ve mobil içeriklere eşit erişimini garanti eder. Türkiye’de ise 21 Haziran 2025 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Web Siteleri ve Mobil Uygulamaların Erişilebilirliği Genelgesi, dijital erişilebilirliği sosyal sorumluluktan yasal bir zorunluluk haline gelmiştir.
Dijital erişilebilirlik ihlalleri, yalnızca etik ve kullanıcı deneyimi açısından değerlendirilmez. Web erişilebilirliği standartlarına uymayan web siteleri, yüksek maliyetli yaptırımların yanı sıra ciddi hukuki sonuçlarla da karşı karşıya kalmaktadır.
Dijital Erişilebilirlik ve Web Erişilebilirliği İlkeleri Nelerdir?
Dijital erişilebilirliğin temelini 4 ana ilke oluşturuyor. Bu 4 ana ilke dijital içeriklerin herkes tarafından erişilebilir olmasını sağlar:
- Algılanabilir: İçerik, kullanıcıların erişim yönteminden bağımsız olarak (fare, klavye, ekran okuyucu vb.) algılayabileceği ve anlayabileceği şekilde sunulmalıdır.
- Çalışabilirlik: Kullanıcıların arayüzü ve navigasyonu etkin bir şekilde kullanabilmesini ifade eder. Klavye ile gezilebilir menüler bu kapsamda değerlendirilir.
- Anlaşılabilir: Kullanıcılar, içerikte sunulan bilgilerin anlamını ve amacını anlamada sorun yaşamamalıdır. Açık dil kullanımı, anlaşılır talimatlar anlaşılabilirlik çerçevesinde değerlendirilir.
- Sağlam: İçeriğin, çeşitli cihazlar ve yardımcı teknolojilerle uyumlu olmasını sağlar. Örneğin, ekran okuyucularla uyumluluk bu ilkenin temelini oluşturur.
Bu ilkeler sayesinde dijital içerikler, farklı yeteneklere sahip tüm kullanıcılar için erişilebilir ve anlaşılır hale gelir.
Dijital Erişilebilirliği Sağlamanın Yolları
Web siteleri, kapsayıcı olacak şekilde tasarlanmalıdır. Bu kapsayıcılık sayesinde görme, işitme ve bilişsel farklılıklara sahip kişiler tarafından da rahatlıkla kullanılabilir. Çoğu zaman web tasarım sürecinde yalnızca görsel estetiğe odaklanılır ve bu durum, erişilebilirliği ikinci plana atar. Bu nedenle, tasarlanan web sitelerinde yeterli renk kontrastının sağlanması kritik öneme sahiptir.
Siteye eklenen görsel, video veya grafik gibi ögelere alternatif metin (alt text) eklemek, engelli bireylerin bu içerikleri ekran okuyucular gibi yardımcı teknolojilerle anlamlandırmasını sağlar. Ancak birçok projede bu adım atlanır. Oysaki alternatif metinler sayesinde hem erişilebilirlik artırılır hem de görseller arama motorlarında daha iyi performans gösterir. Ayrıca, videolara altyazı eklemek, işitme engelli kullanıcılar için erişilebilirliği artıran önemli bir etkendir.
Motor engelli bireyler, web sitelerinde gezerken fare yerine klavye navigasyonlarını kullanır. Bu nedenle, web sitenizin yalnızca klavye ile gezilebilir olması gerekir. Tüm etkileşimli öğelerin klavye ile erişilebilir ve mantıklı bir sırayla gezilebilir olmasına dikkat etmek oldukça önemlidir.
Neden Erişilebilir Bir Web Sitesi Yapmalıyız?
Öncelikli hedefimiz, herkesin erişebildiği bir web sitesi tasarlamaktır. Engelli olsun ya da olmasın, herkesin eşit şartlarda erişebilmesi gerektiğini bir zorunluluk olarak değil, hak temelli bir sorumluluk olarak gördüğümüzde, erişilebilir bir web sitesi tasarlamak bu sorumluluğun doğal bir sonucu haline gelir. Dünya nüfusunun yaklaşık %15’i engelli bireylerden oluşmaktadır ve bu %15’lik kesimin, geri kalan %85 ile eşit haklara sahip olması gerekir. Bu nedenle, toplumsal sorumluluk bilinciyle erişilebilir web siteleri tasarlamak büyük önem taşır.
Yukarıda bahsettiğimiz üzere, Türkiye’de 21 Haziran 2025’te yayımlanan Genelge ile, Avrupa’da EAA ve Amerika’da ADA ile dijital erişilebilirlik yasal bir zorunluluktur. Bu nedenle, web sitelerimizi herkes için erişilebilir şekilde tasarlamamız gerekmektedir.
erisilebilirlik.org ile Dijital Dünyada Engel Tanımayın
Erişilebilir bir web sitesi tasarlamak, sadece toplumsal sorumluluk değil; iş stratejisi açısından da büyük faydalar sağlar. Hedef kitlenizi genişletir, kullanıcı sayınızı artırır ve memnuniyet oranını yükseltir. Üstelik erişilebilir şekilde tasarlanan web siteleri, SEO açısından önemli avantajlar sunar ve arama motorlarında daha iyi performans gösterir. erisilebilirlik.org olarak, dijital platformlarınızı engelli bireyler dahil herkes için erişilebilir hale getiriyor; böylece hem kullanıcı deneyimini iyileştiriyor hem de kapsayıcı bir dijital ekosistem oluşturmanıza destek oluyoruz. Erişilebilir web tasarım hizmetimizle dijital dünyada fark yaratmak için bize ulaşın.
Kaynakça:
