2019 yılında, erişilebilir ürün ve hizmetlerin AB genelinde uyumlu bir şekilde sunulmasını sağlamak amacıyla yürürlüğe giren Avrupa Erişilebilirlik Yasası (EAA) kapsamında; 28 Haziran 2025 itibarıyla, AB pazarında sunulan tüm ilgili ürün ve hizmetlerin, Avrupa Erişilebilirlik Yasası (EAA) hükümleri uyarınca tanımlanan erişilebilirlik gerekliliklerine uygun olması zorunludur.
Avrupa Erişilebilirlik Yasası’nın nasıl ortaya çıktığı, Avrupa’da web erişilebilirliği konusundaki ilk adımlar ve yasanın neden ihtiyaç haline geldiği gibi önemli detayları ele aldığımız “Avrupa Erişilebilirlik Yasası’nın (EAA) Ardındaki Yolculuk: Avrupa’da Web Erişilebilirliği için Atılan Adımların Tarihçesi” başlıklı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
Avrupa Erişilebilirlik Yasası (EAA) Nedir?
Avrupa Erişilebilirlik Yasası (European Accessibility Act – EAA), Avrupa Birliği (AB) tarafından 17 Nisan 2019 tarihinde kabul edilen ve üye ülkelerde erişilebilirliğe dair farklı kuralların yarattığı uyumsuzlukları ortadan kaldırmayı hedefleyen bir direktiftir. Temel amacı, erişilebilir ürün ve hizmetlere yönelik iç pazarın işleyişini iyileştirmek ve dijital dahil olmak üzere fiziksel çevreyi herkes için erişilebilir hale getirmektir.
Bu yasa ile birlikte, erişilebilirlik standartları AB genelinde uyumlu hale getirilerek; sınır ötesi ticaretin kolaylaştırılması, uyum maliyetlerinin düşürülmesi ve erişilebilirlik odaklı ürün ve hizmetler için yeni pazar fırsatlarının yaratılması hedeflenmektedir.
EAA aynı zamanda, engelli bireyler ve yaşlılar için pazarda daha erişilebilir ürün ve hizmetlere ulaşımı artırmayı, daha rekabetçi fiyatların oluşmasını teşvik etmeyi ve ulaşım gibi temel alanlara katılımda karşılaşılan engelleri azaltmayı amaçlamaktadır.
Hangi Kurumlar ve Sektörler Artık Yükümlü?
Avrupa Erişilebilirlik Yasası, engelli bireylerin günlük hayatlarında karşılaştıkları kritik ürün ve hizmetlerin erişilebilir olmasını zorunlu kılarak, bu sektörlerde standartların uyumlu hale getirilmesini hedeflemektedir. Bu kapsamda, aşağıdaki sektörler ve hizmetler, erişilebilirlik gerekliliklerine uygun olmak zorundadır:
- Bilgisayarlar ve işletim sistemleri
- ATM'ler, biletleme ve check-in makineleri
- Akıllı telefonlar
- Dijital televizyon hizmetleriyle ilgili TV ekipmanları
- Telefon hizmetleri ve ilgili ekipmanlar
- Televizyon yayını ve ilgili tüketici ekipmanları gibi görsel-işitsel medya hizmetlerine erişim
- Hava, otobüs, demiryolu ve deniz yolcu taşımacılığına ilişkin hizmetler
- Bankacılık hizmetleri
- Elektronik kitaplar (e-kitaplar)
- E-ticaret
Avrupa Erişilebilirlik Yasası Kapsamı Dışındaki Web ve Mobil İçerikler
Avrupa Erişilebilirlik Yasası, web siteleri ve mobil uygulamalar için erişilebilirlik standartları getirirken, bazı içerik türlerine uygulanmamaktadır. Bu kapsamda, aşağıdaki web sitesi ve mobil uygulama içerikleri yönergenin dışında bırakılmıştır:
- 28 Haziran 2025'ten önce yayınlanmış önceden kaydedilmiş zaman tabanlı medya;
- 28 Haziran 2025'ten önce yayınlanan ofis dosya biçimleri;
- Çevrimiçi haritalar ve haritalama hizmetleri, navigasyon amaçlı haritalar için gerekli bilgilerin erişilebilir dijital bir biçimde sağlanması durumunda;
- İlgili ekonomik operatör tarafından finanse edilmeyen, geliştirilmeyen veya kontrol edilmeyen üçüncü taraf içeriği;
- 28 Haziran 2025 tarihinden sonra güncellenmeyen veya düzenlenmeyen içerikleri barındıran internet siteleri ve mobil uygulamaların içerikleri arşiv niteliğindedir.
EAA ile Hedeflenen Standartlar ve Teknik Uyumlar
Avrupa Erişilebilirlik Yasası (EAA), kapsadığı ürün ve hizmetlere yönelik genel erişilebilirlik ilkelerini belirlerken, bazı ürün ve hizmet grupları için özel teknik gereklilikler de öngörmektedir.
Ürünler için İşletmelerden Yapılması Beklenen Standartlar:
İlgili ürünlerin, engelli bireylerin kullanımını kolaylaştıracak şekilde olması temel bir beklentidir. Bu doğrultuda:
- Kullanım kolaylığını en üst düzeye çıkaracak şekilde ürünler tasarlanmalı,
- Kullanım ve bakım süreçlerine dair bilgiler, erişilebilir formatlarda sunulmalı,
- Ambalajlama ve destek hizmetlerinin erişilebilir olması sağlanmalıdır.
Hizmetler için Sağlanması Gereken Gereklilikler:
Hizmet sağlayıcıların, dijital erişilebilirlik konusunda da belirli yükümlülükleri bulunmaktadır. Bunlar arasında:
- Web sitelerinin ve mobil uygulamaların erişilebilir biçimde sunulması,
- Hizmet içeriklerinin ve özelliklerine ilişkin bilgilerin erişilebilir formatlarla paylaşılması,
- Engelli bireyleri destekleyen müşteri destek kanallarının aktif olarak sunulması yer alır.
Bu standartlar; kapsayıcı dijital dönüşüm süreçlerini teşvik etmeyi, engelli bireyler için kullanım kolaylığını artırmayı ve Avrupa Birliği genelinde erişilebilirlik seviyesini eşitlemeyi amaçlamaktadır.
Hizmet sağlayıcı, EAA’da belirtilen gerekliliklere uyulmadığı durumlarda gerekli adımları atmakla yükümlüdür. Aynı zamanda ‘’yetkili bir ulusal otorite’’ tarafından talep edildiği durumlarda, hizmetin EAA erişilebilirlik gerekliliklerine uygun olduğuna dair tüm bilgileri sağlamakla da hükümlüdür.
28 Haziran 2025: Uyum Zamanı Doldu
28 Haziran 2025 itibarıyla Avrupa Erişilebilirlik Yasası (EAA) kapsamındaki yükümlülükler artık yürürlüğe girmiş bulunmakta. Bu doğrultuda, mikro işletmeler hariç (10'dan az çalışanı olan ve yıllık cirosu ya da bilanço toplamı 2 milyon Euro’yu aşmayan işletmeler) yazımızda belirttiğimiz hizmet sağlayıcılar Avrupa Birliği (AB) pazarında sundukları ürün ve hizmetlerde, EAA kapsamında tanımlanan erişilebilirlik gerekliliklerine artık tam uyum sağlamakla yükümlüdür.
Avrupa Erişilebilirlik Yasası kapsamında belirlenen yükümlülüklere uyulmaması hâlinde, üye devletler tarafından etkili, orantılı ve caydırıcı cezalar uygulanacaktır. Bu cezalara, ekonomik işletmecinin uyumsuzluğu durumunda etkili bir telafi edici önlem de eşlik edecektir. Cezalar, uyumsuzluğun kapsamını, ciddiyetini, uyumsuz ürün veya hizmet birimlerinin sayısını ve etkilenen kişi sayısını dikkate alınarak belirlenecektir.
Kaynakça:
